Chór Akademicki UMK w Toruniu istnieje już 40 lat. W tym czasie działalność artystyczną, dydaktyczną i organizacyjną prowadziło jedynie dwoje dyrygentów. Zgodnie twierdzą, że „…siłą zespołu jest dyrygent, ale potencjałem, bez którego wszystkie wysiłki będą bezowocne – są jego członkowie – chętna młodzież”
Ideałem jest stały skład śpiewających głosów z wieloletnim doświadczeniem, znających szeroki repertuar i zasady zespołowej współpracy, a takie osoby zawsze trudno pozyskać. W tej mierze od czterech dekad niewiele się zmieniło.
Bożena Jankowska powołała zespół na spotkaniu „kandydatów” 12 lutego 1979 roku. Wówczas, jak wspomina: „…przyszło na spotkanie niewiele osób, głównie studentów i pracowników Uczelni”. Grupa około 20 osób, wstępnie podzielona na głosy, rozpoczęła pracę pod kierunkiem B. Jankowskiej, której zastępcą został Krzysztof Zaręba, absolwent toruńskiej Szkoły Muzycznej w klasie śpiewu solowego i fortepianu. Po kilku miesiącach pracy, Chór Kameralny zadebiutował publicznie 1 października 1979 r., podczas inauguracji roku akademickiego oraz w czasie mszy św. odprawionej w kościele Św. Ducha w Toruniu. Zaczęto pracować nad repertuarem niezbędnym do prowadzenia działalności koncertowej. Przyjmując nowych członków do zespołu, dyrygent starała się rozwijać ich walory głosowe, dostosowując do potrzeb planowanego repertuaru wokalnego lub w miarę rozwoju ich głosu i muzykalności, dostosowywać ów repertuar do aktualnych możliwości zespołu i potrzeb koncertowych. Pamiętać należy, że tzw. „żywy” materiał głosowy, narzędzie pracy każdego chórzysty, wymaga ustawicznego ćwiczenia. Do dziś dyrygent, stale zmagając się z nieuniknioną rotacją chórzystów, nie jest wolny od problemów poszukiwania, nie nowych, ale na nowo uaktualnianych – metod pracy, sposobów na uatrakcyjnianie prób i repertuaru. W chórach typu akademickiego, rotacja członków jest tak duża, że w krótkim nieraz czasie, wieloletnie starania o podnoszenie poprzeczki wykonawczej mogą runąć w czasie kilku tygodni wakacyjnej przerwy. Zwłaszcza w takim ośrodku jak Toruń, gdzie miasto nie jest w stanie zatrzymać na stałe absolwentów. Ci, niejednokrotnie członkowie Chóru Akademickiego, po 3 lub 5 latach studiów wracają w rodzinne strony lub szukają zatrudnienia w innych, większych miastach. Odejście z zespołu wieloletniego śpiewaka to za każdym razem trudny czas dla dyrygenta. Poza kwestiami wynikającymi z funkcji pełnionych w chórze, bardzo istotne są też relacje towarzyskie, niejednokrotnie przyjacielskie.
Przez cały dotychczasowy okres działalności, przynależało do chóru kilkaset osób. Corocznie skład tworzyło około 50-60 śpiewaków. Związki małżeńskie chórzystów to około 40 par, a kilkoro dzieci z tych związków było lub jest obecnie członkami chóru. Muzyka zbliża ludzi, stwarza więzi. To, jak sądzę, główna przyczyna długoletniej, owocnej działalności Chóru Akademickiego naszej Uczelni.
W zamyśle organizatorów chóru, zgodnie z oczekiwaniami Władz Uczelni, zespół ten miał być istotnym elementem uświetniania uroczystości ogólnouniwersyteckich, wydziałowych i innych. Dawne uroczystości odbywały się bez muzycznej oprawy, a na ważniejsze jubileusze Uniwersytetu, wymagające godnej oprawy, zapraszano niejednokrotnie muzyczne zespoły z innych uczelni. Sprostać tym wymogom miał dobrej klasy chór. Pomimo posiadanego już własnego doświadczenia w kwestii organizacji i kierowania chórem, jak wspomina Bożena Jankowska – „…piękna idea i szczytne cele nie są proste w realizacji…”.
Pomysł powołania chóru, jeszcze przed jego oficjalną inauguracją koncertową, wspierał inny toruński dyrygent, pedagog i organista z dużym doświadczeniem i sukcesami – dziś emerytowany prof. Roman Grucza. Prowadzona była wówczas rekrutacja na terenie Uczelni oraz w domach studenckich. Licząc na życzliwość i współpracę na wydziałach, zapraszano do wspólnego śpiewania wszystkich chętnych. Choć na pierwsze spotkania organizacyjno-informacyjne, połączone z przesłuchaniem, oraz próby zgłosiło się zaledwie kilkanaście osób, to uznać trzeba, że ta zakrojona na szeroką skalę kampania, zakończyła się sukcesem.
Bożena Jankowska urodziła się w Wilnie w 1940 r. a edukację muzyczną kontynuowała w Toruńskiej PSM w klasie fortepianu. Studia muzyczne ukończyła w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Była kustoszem zbiorów muzycznych Biblioteki Uniwersyteckiej UMK. Utworzony przez nią Chór Kameralny UMK już po kilku latach pracy odniósł znaczący sukces, zdobywając Grand Prix Ogólnopolskiego Festiwalu Polskiej Pieśni Chóralnej w Katowicach (1983 r.). Był to w owym czasie renomowany, wieloetapowy konkurs, na który kwalifikowała się czołówka podobnych formacji chóralnych ze wszystkich ośrodków akademickich w Polsce. Na XVI International Choral Festival and IV International Competition of Sacred and Byzantine Music w Prevezie (Grecja) w 1998 roku Chór Akademicki pod kierunkiem B. Jankowskiej zajął I miejsce, a jury konkursu przyznało dodatkowo nagrodę specjalną dla najlepszego dyrygenta chóru. Bożena Jankowska, po 25 latach pracy z chórem, 1 stycznia 2005 roku „dyrygencki kamerton” przekazała symbolicznie obecnemu dyrygentowi i kierownikowi artystycznemu – Arkadiuszowi Kaczyńskiemu. Jak stwierdził ówczesny rektor UMK prof. Jan Kopcewicz „…obserwowałem zarówno moment przekazania chóru nowemu dyrygentowi, jak i cały kilkuletni okres poprzedzający odejście pani Jankowskiej i przyznaję, że odbyło się to w pełnej harmonii…”. Arkadiusz Kaczyński przystąpił do chóru w 1987 roku, jeszcze jako uczeń szkoły średniej. Śpiewał do 1991, będąc już studentem Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy z którą związany jest od 30 lat. Obecnie jako dr hab., jest profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Edukacji Muzycznej UKW w Bydgoszczy. Edukację muzyczną kontynuował w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy (śpiew) oraz w Akademii Muzycznej w Poznaniu (dyrygentura). Wrócił do chóru w 2001 r. po 10 latach przerwy, zaproszony do współpracy dyrygenckiej przez B. Jankowską.
Po objęciu przez niego samodzielnej już funkcji dyrygenta Chóru Akademickiego UMK profil artystyczny zespołu nieco uległ zmianie. Choć repertuar form wokalno-instrumentalnych przygotowywanych na duże koncerty z orkiestrą funkcjonował od lat, to jednak od momentu podjęcia pracy przez nowego dyrygenta tego typu utwory i koncerty stanowią już niezmiennie podstawę funkcjonowania. Chór postrzegany jest w środowisku muzycznym jako sprawny zespół oratoryjno-kantatowy, doceniony m. in. w Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy.
Dotychczas Chór Akademicki wykonał 124 koncerty form wokalno-instrumentalnych, przygotowując 38 dzieł muzycznych od baroku po współczesność, z czego 83 koncerty obyły się po 2005 roku. Ogólna liczba koncertów w ciągu roku akademickiego, utrzymuje się na stałym poziomie ok. 20 występów.
Należy nadmienić, iż w Toruniu w latach 70. minionego wieku nie było utrwalonych tradycji chóralnych. Wobec braku muzycznych wzorów i ogólnie małej liczby chórów jednorodnych i mieszanych w tym mieście, zachęcenie miejscowej młodzieży do udziału w chórze wydawało się być skazane z góry na niepowodzenie. Można było bazować jedynie na rekrutacji studentów lub nielicznych, zainteresowanych pracowników UMK. Dziś, po 40 latach działalności, Chór Akademicki, wspólnie z innymi formacjami muzycznymi Torunia dopiero utrwala muzyczną wizytówkę miasta. Tworzenie tego typu zespołu w 1979 roku było w dużej mierze działalnością pionierską, a pamiętajmy, że Toruńska Orkiestra Symfoniczna również prowadzi działalność dopiero od 40 lat.
Każdy kto w swoim życiu zetknął się z ruchem chóralnym wie, że członkami chóru nie są ludzie przypadkowi. Z reguły kandydaci lubią śpiewać, angażowali się wcześniej w taką formę działalności, a nieliczni z nich śpiewali już wcześniej w innych podobnych zespołach chóralnych. Jednak wykształconych muzycznie jest niewielu i w związku z tym praca wokalna wymaga od nich nie tylko systematyczności, lecz i wytrwałości. Po kilku dekadach działalności chóru zasady te są nadal podstawą kształcenia. Kwestie wokalne nadal wymagają największej troski. Merytoryczna kadra Chóru Akademickiego to profesjonalni muzycy z doświadczeniem pedagogicznym. Współpracownikami dyrygenta są: Izabela Szyma-Wysocka, doktor sztuk muzycznych w dyscyplinie artystycznej dyrygentura (od 2013 roku – stała współpraca dyrygencka) oraz Michał Hajduczenia (od 2012 r. emisja głosu i korepetycje wokalne). Michał Czaposki jest akompaniatorem (od 1986 r.) i stałym współpracownikiem w zakresie akompaniamentu koncertowego. W latach 2009-10 nad emisją głosu pracowała Agnieszka Morisson, a w latach 2010–12 dyrygencko współpracował również Benedykt Odya. Od wielu lat gościnnie zajęcia z emisji głosu prowadzi również prof. Elżbieta Stengert.
Rekrutacja do chóru w ostatnich latach odbywa się dwutorowo. Pierwszy jest nabór semestralny w ramach „Oferty zajęć ogólnouczelnianych” w systemie USOS dla studentów UMK, którzy otrzymują zaliczenie i 2 pkt. ECTS. Drugim torem naboru jest całoroczna rekrutacja dla studentów (poza systemem USOS), pracowników UMK oraz dla osób nie związanych z Uniwersytetem (w tym również uczniów toruńskich szkół średnich). Przesłuchanie polega na badaniu predyspozycji słuchowo-wokalnych oraz rytmicznych. Kryteria rekrutacyjne, jak i wymogi, którym muszą sprostać kandydaci i którym stale będą poddawani w ramach pracy nad repertuarem koncertowym – nie są zbyt wysokie, ponieważ mogą zniechęcić osoby nieprzyzwyczajone do tego typu pracy i do uczestnictwa w zespole.
Dla chórzystów śpiewanie stanowi nie tylko wewnętrzną potrzebę, lecz również wysoką wartość. Zdolni są przecież poświęcić wiele czasu i trudu dla wspólnej idei. Nagrodą dla nich jest tylko odczucie pozytywnych rezultatów swojej pracy. Dodatkowo mają możliwość występów zagranicznych. Poza tym zyskanie uznania nie tylko w opinii środowiska toruńskiego, ale też publiczności innych kulturowo społeczeństw np. podczas wyjazdów poza granice kraju, jest dopingujące i mobilizuje do dalszej pracy. Chór odbył 29 koncertowych podróży zagranicznych do niemal wszystkich państw europejskich oraz do Turcji. W ostatnich latach członkami chóru są też osoby studiujące na UMK w ramach programu ERASMUS (Niemcy, Czechy, Francja, Chiny). Było też kilka osób z Ukrainy i Białorusi.
W grudniu 2018 roku ukazała się płyta kompaktowa „Freedom”, na której wspólnie z bydgoską orkiestrą Jazz Junior 75’, zarejestrowano studyjny repertuar z Sacred Concert Duke’a Ellingtona. Będzie ona również wznowiona z dodatkiem repertuaru z archiwum chóru.
Stałym punktem kalendarza koncertów naszego chóru są coroczne koncerty kolęd i tradycyjny już, przedświąteczny koncert dla Senatu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W połowie 2018 roku zespół redakcyjny TV UMK pod kierunkiem Romana Tondela zarejestrował materiał na płytę DVD z zestawem nastrojowych kolęd w wykonaniu Chóru Akademickiego. Solistami byli m. in. chórzyści: Tetiana Veksler – sopran i Bartłomiej Milewski – tenor. Partie solowe wykonała również Elżbieta Stengert – sopran, współpracująca gościnnie od kilkunastu lat z chórem.
Anna Jastrzębska
